„Nie ma dzieci nieuzdolnionych artystycznie, są tylko takie,
którym nigdy nie umożliwiono kontaktu ze sztuką”
Doris Tarlowski
Podstawowym zadaniem szkoły jest pełny rozwój każdego wychowanka. Należy więc zadbać o zaistnienie ucznia zarówno na gruncie klasy jak i szkoły, jako wybitnej jednostki i stworzyć mu możliwość twórczego, aktywnego działania. Dlatego bardzo ważną formą pracy z dzieckiem jest edukacja teatralna. Pomaga ona w wychowaniu przyszłego odbiorcy sztuki i rozwija w dziecku wrażliwość na piękno języka, wskazuje pozawerbalne środki ekspresji. Ma ona również dużą siłę oddziaływania estetycznego na psychikę małego człowieka. Uwrażliwia go na piękno słowa, muzyki, daje radość, uczy kultury teatralnej oraz otwartości na świat i ludzi.
Taki profil kształcenia wskazuje podstawa programowa (dokument wyznaczający kierunki działania każdemu nauczycielowi). Potwierdza, że edukacja teatralna w szkole, wspomagając rozwój ucznia, winna przede wszystkim wprowadzać go w świat nauki oraz kultury i sztuki, rozbudzać jego indywidualne zainteresowania, rozwijać umiejętności społeczne poprzez współdziałanie w grupie rówieśniczej.
Tak wyznaczone cele edukacyjne stwarzają możliwości działań integrujących w zakresie różnych przedmiotów nauczania, w tym także języka polskiego i muzyki. Jedną z form owego działania, a także wychowania poprzez sztukę jest aktywność twórcza uczniów. Przejawia się ona w różnych postaciach: słownej, muzycznej, malarskiej, a wreszcie teatralnej. Ta ostatnia wydaje się nad wyraz istotna, zwłaszcza na poziomie szkoły podstawowej. Daje bowiem możliwość połączenie działań twórczych, stwarza sytuacje sprzyjające wyzwoleniu emocji, ekspresji, co w konsekwencji pozwala uczniowi wyrazić siebie poprzez tzw. samorealizację. „Zabawa w teatr” jako jedna z form ekspresji młodego człowieka jest niezwykle kształcąca, gdyż rozwija wdzięk ruchów, swobodę w wyrażaniu sytuacji i zdarzeń, uczy wypowiadać mimikę i gest myśli i uczucia. Uwrażliwia na dźwięk, pozwala dostrzec funkcję muzyki, uczy wnikliwej obserwacji otaczającej przestrzeni i jej roli w wyrażaniu pewnych kontekstualnych znaczeń.
Teatralizacja dzieci pojmowana jako zorganizowany i systematyczny kontakt ze sztuką, który może mieć, jak tu już zostało powiedziane, charakter kreatywny. Istotnym aspektem tego procesu edukacyjnego jest także kontakt recepcyjny, czyli odbiór dzieł scenicznych. On także prowadzi do wyzwolenia pewnych stanów emocjonalnych, uczy wrażliwości, pobudza aktywność twórczą.
Wszelkie działania w ramach edukacji teatralnej uczniów zmierzają do nadrzędnego celu, wykraczającego poza mury szkoły, a mianowicie: przygotowanie do świadomego i pełnego uczestnictwa w odbiorze dóbr kultury.
Cele edukacyjne (kształcenia i wychowania)
- Rozbudzanie kreatywnej postawy wobec siebie i świata.
- Rozwijanie zainteresowań dobrami kultury, a w szczególności twórczością teatralną.
- Przygotowanie do świadomego i aktywnego uczestnictwa w kulturze.
- Rozwijanie umiejętności refleksyjnego odbioru dzieł kultury, ze szczególnym uwzględnieniem sztuki teatralnej.
- Wyposażenie uczniów w podstawowe wiadomości z zakresu wiedzy o teatrze.
- Wzbogacenie cenne słownictwa uczniów o terminy z zakresu teatru.
- Doskonalenie umiejętności współpracy w grupie.
Zakres programu
Program obejmuje nauczanie i działania twórcze (warsztatowe) w zakresie dwóch przedmiotów: języka polskiego i muzyki na wszystkich poziomach nauczania w szkole podstawowej (klas czwartej, piątej i szóstej) zmierzającej do kreatywnej i percepcyjnej teatralizacji uczniów szkoły podstawowej w celu przygotowania ich do świadomego i pełnego odbioru dóbr kultury, a mianowicie:
- dostrzegania i komentowania swoistych właściwości poznawanych tekstów kultury oraz określanie funkcji zaobserwowanych środków wyrazów;
- posługiwania się w sposób naturalny i funkcjonalny pojęciami i terminami literackimi i kulturowymi;
- dostrzegania uniwersalności doświadczeń, przemyśleń, uczuć i aspiracji wpisanych w dzieła literackie i sceniczne;
- porównywania tworzywa literatury i innych dzieł sztuki;
- twórczego, wyrastającego z postaw ludycznych, emocjonalnych i estetycznych wykonywania utworów w żywym słowie lub w formach teatralnych;
- samodzielnego, krytycznego ustosunkowania się do obserwowanych zjawisk kultury;
- kształtowania kultury literackiej, muzycznej i umiejętności włączania sztuki we własne życie.
Zakres celów, treści i zamierzonych osiągnięć Edukacji teatralnej jest zgodny z proponowaną przez podstawę programową ścieżką edukacyjną – Edukacja czytelnicza i medialna.
Sposób realizacji programu
Program może być realizowany w ramach godzin języka polskiego i obowiązującego w szkole programu nauczania języka polskiego „Czarowanie słowem” (A. Kania, K. Kwak, J. Majchrzak) oraz w ramach godzin muzyki i programu nauczania „Moja muzyka”, a także na zajęciach kół zainteresowań działających w szkole: teatralnym – opiekun Monika Walczak, muzycznym – opiekun Dariusz Słapek.
Zagadnienia teoretyczne np.: terminologia związana z teatrem, formy przekazu artystycznego, interpretacja tekstów, wygląd kostiumu aktora, rodzaje i budowa instrumentów oraz działania analityczne mające na celu poznanie struktury przeznaczonego do wystawiana na scenie, jego problematyki, omówienie motywów działania bohaterów mogą być realizowane podczas lekcji języka polskiego i muzyki (liczba godzin przeznaczonych na realizację programu zamieszczona jest w tabeli obok treści programowych).
Działania kreatywne – warsztatowe – zmierzające do realizacji scenicznej odbywać się będą w ramach zajęć kół zainteresowań.
Współpraca przy realizacji programu
Realizacja programu przebiegać będzie przy współpracy z absolwentem Wydziału Aktorskiego PWSFiT w Łodzi, aktorem teatralnym i filmowym p. Grzegorzem Emanuelem.
Współpraca obejmie doradztwo w zakresie zajęć warsztatowych, a także organizowania przedstawień.
Założeniem autorów programu jest także organizowanie wyjazdów do Teatru Wielkiego, Teatru Muzycznego, Opery Narodowej.
Opracowali:
mgr Monika Walczak
mgr Dariusz Słapek